Roman Khimei en Yarema Malashchuk: verward en verscheurd

De Oekraïense filmmakers Roman Khimei en Yarema Malashchuk werken sinds 2013 samen op het snijvlak van beeldende kunst en film. Beiden studeren af als cinematografen aan het Institute of Screen Arts in Kiev, Oekraïne. Door zich te concentreren op de maatschappelijke rol en situatie van lokale jongeren, die ze als anonieme figuranten in beeld brengen, zoomen ze in op de sociale impact van de huidige tijdsgeest en de gevolgen van diverse imperialistische mythologieën en doctrines. De titel van hun eerste soloproject So They Won't Say We Don't Remember [Zodat ze niet zullen zeggen dat we het ons niet herinneren] vat hun artistieke missie samen. Vastleggen hoe het was. 

Het duo kijkt naar de nieuwe generaties van het hedendaagse Oekraïne, hun relatie met de paradigma's uit het verleden en de onzekere toekomst. Op die manier creëren ze een veelzijdig beeld van de samenleving in een land dat wordt geteisterd door historische veranderingen (en thans ook oorlog). Doorgaans wordt er naar jongeren gekeken als een veelbelovende bron van potentieel, toekomst en veranderende vooruitzichten. Jongeren kunnen samenwerken om innovatieve oplossingen te bedenken voor hedendaagse uitdagingen, of ze kunnen samenwerken om verouderde overtuigingen te veranderen. Gefascineerd door de complexiteit van deze uitdagingen, bieden de filmmakers een scherp beeld van het onthutsende tegendeel hiervan: de angst die overheerst in een jeugdcultuur die nooit vrij is geweest, en die zich krampachtig tracht te verzoenen met historische trauma’s. Het is een vaak grauw beeld van apathische en depressieve jongeren die de hoop al hebben opgegeven. Ze vluchten weg van de realiteit, gebroken door de voortdurende onderdrukking van het Sovjet-regime.

Om dit donkere verleden te doorgronden, putten ze uit de weinig opbeurende verpaupering van de samenleving. Sinds vele decennia heeft Oekraïne gevochten voor zijn eigen identiteit, vrijheid, taal en staatsgrenzen. Het oostelijke deel van het land trad na de revolutie van 1917 toe tot de Sovjet-Unie, terwijl het westelijke deel pas in 1939 met militaire macht werd geannexeerd. De nationale identiteit werd omgevormd door nieuwe beelden, symbolen en propaganda van de opgelegde 'Sovjet'-identiteit. Oude verhalen en gebruiken werden – net als historische feiten – uit het collectieve geheugen gewist, wat bij de jongeren heeft geleid tot allerlei twijfels en onzekerheden wat betreft hun herkomst en identiteit. Na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie verklaarde Oekraïne zich meteen onafhankelijk, zodat er sinds 1991 een fase van moeizaam herstel kon beginnen.

Het filmmakersduo houdt ons een spiegel voor van de hedendaagse samenleving en vraagt op die manier begrip voor de verwarde en verscheurde huidige generatie. Ze tonen hangjongeren die te voet ronddolen in desolate straten, sigaretten roken, aanschuiven bij een vervallen kruidenierswinkeltje en daarna samenkomen in een appartementsgebouw met desolate huiskamers. Met hun films balanceren ze op de pijnlijke grens tussen de trauma’s van het verleden én die van de toekomst. Ze tonen hoe het land een pad bewandelt dat gekenmerkt wordt door een uitzichtloze strijd voor vrijheid. Zoals de recente gebeurtenissen bewijzen, is de prijs van deze strijd bijzonder hoog.

HW

De kunstenaars ontvingen de PinchukArtCentre Prize (2020), de VISIO Young Talent Acquisition Prize (2021), en de Young Ukrainian Artists Award (MUHi 2019). Ze stelden recent tentoon bij Haus der Kunst, Baltic Triennial 14, M HKA, post-MoMA en HMKW Dortmund. Hun werk is vertegenwoordigd in de collecties van Frac Bretagne, Fondazione In Between Art Film en Seven Gravity Collection.

Als cinematografen werkte het duo samen met het Nederlandse duo Metahaven (Hometown, 2018) en met Philip Sotnychenko. Hun film Son werd geselecteerd om deel te nemen aan het International Short Film Festival in Clermont-Ferrand (Frankrijk) in 2016. En Technical Break werd erkend als de beste korte film op het festival Black Night in Tallinn in 2018.