"Er bestaan geen tirannieën die niet proberen de kunst in te perken, omdat ze zien welke kracht kunst heeft. Kunst kan de wereld dingen vertellen die op een andere manier niet gedeeld kunnen worden. Kunst brengt gevoelens over."

- Volodymyr Zelensky, President van Oekraïne

Luc Tuymans

(c)image: M HKA
Vlaams dorp [Flemish village], 1995
Artist Novel , 110.5 x 144.5 cm
oil, canvas

Voor ons doemt een typisch Vlaams dorpsgezicht op zoals er schijnbaar zovele geschilderd zijn. Als de toeschouwer echter even blijft stilstaan voor dit polderdorp, krijgt hij het gevoel dat er iets niet klopt. Ramen ontbreken, de deuren en muren zijn gesloten. De vredigheid die dergelijke taferelen meestal uitschijnen, ontbreekt en in de plaats gaat er een dreiging van uit. Er ontsnapt een hele wereld aan ons oog, dingen zijn onzichtbaar of ontbreken en die leegte werkt bevreemdend. Dit bevreemdende, ongemakkelijke gevoel wordt gekenmerkt als ‘das Unheimliche’, het vreemde, onvertrouwde. Nochtans lijken de kunstwerken van Tuymans op het eerste gezicht het vertrouwde, ‘das Heimliche’ weer te geven, tot je je bewust wordt van de dreiging die van de doodse stilte uitgaat. Of zoals Tuymans zelf zegt: ‘Beelden moeten -wanneer ze een effect willen sorteren – een verschrikkelijke stilte in zich dragen, een gevulde stilte of leegte. De kijker moet bewegingloos worden voor het beeld, verstijven.’ 

Vlaams dorp kadert in de Heimat-serie uit 1995, waarin Tuymans naast een oervlaams dorp ook de Ijzertoren en de Vlaamse leeuw afbeeldt, dé symbolen van het eens zo idealistische Vlaams nationalisme. Het fletse kleurgebruik en de dreiging die in plaats van de vredigheid van het tafereel uitgaat, geven echter de transformatie weer van die nationalistische symbolen in de extreem-rechtse ideologie. Voor Tuymans zijn het dan ook slechts holle, lege symbolen. Het werk sluit ook technisch aan bij Tuymans’ oeuvre. Het is een ‘authentieke vervalsing’, geschilderd naar een polaroid, een model of, zoals in dit geval, naar een bestaand olieverfschilderij . Deze manier van werken is geen vrijwillige keuze van de kunstenaar maar in zijn ogen een noodzakelijk kwaad. Zijn immers niet alle beelden al eens gebruikt? Bijgevolg rest er een kunstenaar niets anders dan de schaamte omwille van het onvrijwillig kopiëren om te buigen in een werkbare constructie. Maar het uiteindelijke doel ligt voor Tuymans niet in het gebruikte medium. Niet hoe hij weergeeft, wel wat hij weergeeft is van belang. ‘Niet het nieuwe medium of de nieuwe techniek zijn belangrijk. Veel belangrijker is de gelaagdheid van de betekenis.’