"Er bestaan geen tirannieën die niet proberen de kunst in te perken, omdat ze zien welke kracht kunst heeft. Kunst kan de wereld dingen vertellen die op een andere manier niet gedeeld kunnen worden. Kunst brengt gevoelens over."

- Volodymyr Zelensky, President van Oekraïne

Уяви Україну – Мистецтво як критичне ставлення / Imagine Ukraine – Art as a Critical Attitude

© Nikita Kadan
Palace of Pioneers / Палац Піонерів , 2021
Painting , 190 x 150 cm
oil on canvas

Het schilderij Palace of Pioneers zou een hedendaagse versie van een vanitas-stilleven kunnen zijn dat achter elke menselijke ijdelheid het gezicht van de dood doet verschijnen, alsof het aankondigt dat niets nog zin heeft, ware het niet dat de geschilderde objecten zoals de kamerplant/palm, het silhouet van een lezende Lenin, de vrouw die een vliegtuig in de lucht houdt en de persoon die op zijn knieën een boek leest, niet meer de symboliek uitbeelden die ze tijdens het communisme hadden: intellectuele, creatieve en technologische vooruitgang, kortom volksverheffing. In de plaats daarvan lijkt het een decor waaruit alle protagonisten verdwenen zijn. Palace of pioneers is een eenzame plek, ook al wordt het door verschillende mensen geclaimd. De palm lijkt het postcommunistische kapitalisme te vertegenwoordigen, de groene toets die een inkomhal, kantoor of erfgoed gebouw aantrekkelijker moet maken voor de eventuele bezoeker. Kadan hanteert een koude, gotische toets die de leegte van het schilderij onheilspellend maakt, alsof de kijker in de patstelling van het geschilderde wordt meegezogen: zowel het verleden en het heden lijken definitief voorbij. Op wat je zou denken dat de vloer van de hal in het paleis zou zijn, heeft Kadan een deel van de wanden laten spiegelen, met dezelfde druipende verf als op de rand van de pot waarin de palm staat. Het paleis waarvan sprake in de titel is bodemloos en het gevoel te zinken bekruipt je. Het zou ook kunnen dat het paleis een waterprobleem heeft. Het plafond lijkt water te spiegelen. In ieder geval ademt Palace of Pioneers de sfeer van een bunker uit, waarin er enkel nog gevecht wordt geleverd met de elementen. De utopie der volksverheffing is voorbij. Wat rest is de brute werkelijkheid van koude steen waarin er niets nog te verheerlijken valt. Het hangt af vanuit welk perspectief en uit welke tijd je ernaar kijkt, en hoe dat de beelden inkleurt, of zoals Kadan het zelf aangeeft:

“De Russische annexatie van de Krim en het anticommunisme van Oekraïne wierpen een andere blik op archiefbeelden, waardoor ze iets totaal anders werden dan voor 2014. Elk beeld bestaat in een tijdvak en verandert mee. Deze veranderingen worden gedicteerd door de politieke geschiedenis – één en dezelfde foto kan in korte tijd worden aangemoedigd, ontkend en genegeerd. Er is echter ook een verhaal van onze gevoeligheid, een emotioneel verhaal. De enorme halfdonkere zalen van de Sovjetpaleizen van de creativiteit van kinderen waren voor mij als kind in de jaren 80 een beeld van verveling, van lege tijd. Voor mij als tiener in de jaren 1990 was het een angstige en uitnodigende ruimte van verlatenheid en oncontroleerbaarheid, vrijheid als nutteloosheid voor wie dan ook. In de jaren 2000 werden deze hallen volgebouwd met plastic kiosken en bedekt met reclamebanners, waardoor ze de belichaming werden van het ‘eeuwige heden’ van het zegevierende perifere kapitalisme, verstoken van historische dimensie (zo vond ik ze toen ik kunstenaar werd). In de jaren 2010-20 werden deze geleidelijk afbrokkelende, vervallen Sovjetpaleizen plotseling symbolen van verzet tegen het nieuwe anti-historicisme en conservatieve politieke isolationisme. Nationalisten eisen de sloop ervan, kosmopolitische jongeren geven feestjes onder hun bogen. De nieuwe Oekraïense techno scene voedt zich met dezelfde geest als de nieuwe cultus van de neo-moderne architectuur.” (Nikita Kadan)